در این مطلب کوتاه تلاش شده برخی از تازه‌های نشر در حوزه علم، جنسیت و قدرت گردآوری شده و به اختصار در حد عنوان و موضوع معرفی شوند. دورنماهای بین المللی جنسیت و آموزش عالی کریستین ونتانینی، کیچوره جوشی و سعید پیوندی Fontanini, Christine, Kichore Joshi, Saeed Paivandi. 2020. International Perspectives on Gender and Higher […]

[*]  میدان هاروارد، یک غروب سرد زمستان  سال ۲۰۰۳، آنجا که تو بعد از جلسه دانشجویان ایرانی پیشنهاد نوشیدن یک فنجان چای را دادی، فنجان چایی که منجر به شکل گرفتن رابطه‌ای تا به یک دهه و نیم بعد از آن غروب سرد زمستانی شد. از آن دست رابطه‌ها که دوری و حتی مرگ را […]

[1] سه سال از مرگ نا به هنگام پرفسور مریم میرزاخانی می‌گذرد. اما او همچنان ستاره‌ای درخشان در آسمان علم و دانش بشری، پرتو افکنی می‌کند. ستاره‌ای که به رغم عمر کوتاهش آنقدر خوش درخشید که نام ایران را در اذهان جهانیان، فراسوی تنش­های سیاسی و کلیشه‌های منفی و خصومت‌آمیز، قرین احترام و افتخار کرد. […]

[1] پیش درآمد چهار دهه پس از انقلاب فرهنگی در ایران در خرداد ۱۳۵۹، که آغاز اسلامی سازی آموزش و پرورش بود، زنان درست برخلاف انتظار، با وارونه کردن توازن جنسیتی به سود خود ، حدود نیمی از جمعیت دانشجویی در دانشگاه­ها را تشکیل می­دهند. در نزد بسیاری این نتیجه­ای غیر منتظره است زیرا اسلامی­سازی […]

متن زیر مباحثه مکتوب دکتر صدیقه وسمقی  و حسن یوسفی اشکوری است در باب جنسیت، زن و علم آموزی در تاریخ، فقه و ادب اسلامی. اشکوری: در این قسمت می‌کوشم از باب مقدمه فتح باب کنم و در واقع صورت مسئله را تا حدودی روشن کنم. تبادل نظرهای بعدی، صورت مسئله را روشن‌تر می کند […]

مقدمه: هدف مقاله حاضر معرفی دو زن دانشمند مکزیکی حوزه علوم طبیعی و بررسی موانع موجود در مسیر تحصیل و کار آنها در بستر تاریخی مکزیک نیمه دوم قرن بیستم است. در نوشته حاضر تلاش شده است نقش نظرات فمینیستی و مبارزات حق‌خواهی زنان مکزیک نیز در تسهیل مسیر رشد زنان در عرصه علوم مورد […]

خلاصه دراین پژوهش، عوامل پیش‌بینی‌کننده انگیزه پیشرفت علمی/حرفه ای در میان ۲۲۰ دختر و پسرسال آخر دبیرستان در ایران مورد بررسی قرارگرفت.  ارتباط میان اجتماعی شدن (در سنین اولیه)، وضعیت اجتماعی-اقتصادی، مذهب، تبعیض‌ها درمحیط اجتماعی، و منابع موجود درمحیط اجتماعی (همگی به عنوان متغیر‍‌های پیش‌بینی‌کننده احتمالی) با انگیزه پیشرفت علمی /حرفه‌ای (به عنوان متغیر معیار) […]

سیمون دوبوار (De Beauvoir) در کتاب “جنس دوم” (۱۹۴۹) که به یکی از منابع فکری مرجع موج دوم فمینیسم تبدیل شد می‌نویسد انسان زن به دنیا نمی‌آید، زن می‌شود. این سخن به نوعی نقد بی‌پرده بسیاری از باورهای رایجی بود که ریشه‌های تقسیم اجتماعی کار نابرابر میان زنان و مردان را امری “طبیعی” و ناشی […]

طرح مسئله دهمین شماره مجله آزادی اندیشه به موضوع سهم زنان در آموزش عالی و تولید علم در ایران  و تاثیر آن بر رابطه قدرت در مناسبات جنسی و جنسیتی در درون جامعه ایران می‌پردازد. اهمیت طرح این موضوع در متن جامعه ایران بیش از هر چیز به شرایط ویژه این کشور و حضور یک […]

 فراخوان این شماره نشریه با موضوع رابطه «علم، ‌قدرت و جنسیت» شش ماه پیش‌ دراختیار علاقمندان و صاحب نظران موضوع قرار گرفت. از طریق این فراخوان با ایده‌ها،‌ چالش‌ها و پرسش‌هایی که حول این موضوع شکل گرفته است آشنا می‌شویم. این فراخوان ازجمله پرسش‌های قابل تاملی همچون زنانه شدن آموزش عالی، پژوهش‌های علمی در رابطه […]

وبینار ماهانه انجمن آزادی اندیشه موضوع وبینار: تکثرگرایی و صلح جهانی سخنرانان: دکتر محمود مسائلی – دکتر حامد کاظم زاده (دانشگاه اتاوا) طرح مسئله: تکثرگرایی در واقع یک مفهوم کلی و به معنای پذیرفتن گوناگونی است. این مفهوم به روش‌های مختلف و در مباحث گسترده‌ای مورد استفاده قرار می‌گیرد. در سیاست تکثرگرایی به معنای پذیرش گوناگونی […]

همایش «علم، قدرت و جنسیت» موضوع فعالیتهای نیمه دوم سال ۲۰۲۰ انجمن آزادی اندیشه «علم، قدرت و جنسیت در ایران» بود. پیشتر در فراخوان مقاله برای دهمین شماره نشریه از این موضوع و شرح تفصیلی آن مطلع شده بودید. در فراخوان از جمله میخوانیم: بازخوانی نظریه های اصلی مربوط به جنسیت و علم و نیز […]

تولید دانش فمینیستی در جنوب جهانی سمیه رستم‌پور پژوهشگر حوزه جنسیت و دانشجوی جامعه شناسی دانشگاه پاریس هشت وبینار یکشنبه ۴ اکتبر، ۱۳ مهر ماه ساعت ۷ عصر اروپای مرکزی همگام با سربرآوردن و رشد سرمایه داری نولیبرال و جهانی‌ شده از دهه هفتاد میلادی بدین سو، تولید دانش فمینیستی نیز در سطح جهانی و […]

در هفت جلسه مقدمه‌ای بر تئوری سیستم‌ عرضه می‌شود، بر تئوری عمومی سیستم  و تئوری سیستم‌های اجتماعی به روایت نیکلاس لومن. روال بحث از این قرار است: جلسه یکم: ورود پرسش‌گرانه به بحث جلسه دوم: گزاره‌ها و مفهوم‌های اصلی تئوری سیستم – ۱ جلسه سوم: گزاره‌ها و مفهوم‌های اصلی تئوری سیستم – ۲ جلسه چهارم: […]

نیره توحیدی – نژاد چیست؟ واقعیت است یا توّهم، بیولوژیک و ژنتیکی است یا برساختی اجتماعی؟ نژادپرستی چگونه با سایر ابعاد تبعیض مثل جنسیت، گرایش جنسی، طبقه اجتماعی، قومیت و ملیت تلاقی پیدا میکند؟ آیا نژادپرستی فقط مشکل آمریکا یا بعضی کشورهای خاص است یا معضلی جهانی است؟ چرا قتل فجیع یک مردسیاهپوست در یک […]

«علم، قدرت و جنسیت در ایران» همزمان با سومین سالگرد فقدان دکتر مریم میرزاخانیفراخوان مقاله برای دهمین شماره نشریه آزادی اندیشهبا موضوع «علم، قدرت و جنسیت در ایران»و دعوت به وبینار با همین موضوع طرح مسئله   دهمین شماره مجله آزادی اندیشه به موضوع سهم زنان در آموزش عالی و تولید علم در ایران  و […]

مقدمه [i] بررسی‌های جامعه‌شناسی و فمینیستی بین توضیحات دولت-محور و جامعه-محور در مورد فرایند دگرگونی‌های اجتماعی، از جمله انقلاب‌ها و جنبش‌های مدنی، در نوسان بوده‌اند. در بررسی‌های دولت-محور، علت، روند و نتیجه انقلاب‌ها و جنبش‌های مدنی به عواملی مانند از هم گسیختگی نخبگان، بحران‌های مالی یا نظامی دولت و یا فرصت‌ها و ساختارهای سیاسی گره […]

چکیده یکی از نشانه‌های مهم عصر مدرن در ایران  که در انقلاب مشروطیت تبلور یافت کنده شدن واژه سیاست از مفهوم کلاسیک آن بود. اگر در دوران پیشا مدرن سیاست اساسا در مفهوم مجازات بکار برده می شد، با ورود ایران به دنیای مدرن و حضور فعال ملتی نو خاسته در کارزار ملی بار معنایی […]

۱. دولت غالب [1] ژول میگدال در کارنامه اصلی خود «جوامع قوی و دولت‌های ضعیف» عنوان می‌کند، «برای مایی که در غرب زندگی می‌کنیم، دولت بخشی از چشم انداز طبیعی ما بوده است. حضوردولت، اقتدار آن، جایگاه آن در پس بسیاری از قوانینی که جزئیات زندگی ما شکل می‌دهند، همه و همه تا اندازه‌ای گسترده […]

این مقاله موضوع دولت و جامعه را از منظر تاریخ چپ ایران برمی‌رسد، آن هم در حد طرح مسئله. نسخه فارسی ابتدا در مجله “آزادی اندیشه” منتشر شده است. مقاله  در اصل به سفارش “مرکز مطالعات ایرانی آنکارا” نوشته شده است. ترجمه ترکی منتشر شده در: İRAM YAYINLARI 01 İran Düşünce Tarihi Editörler: Hakkı Uygur […]

چند و چون کردن پیرامون رابطه میان جامعه و دولت فقط به بحث‌های فلسفی، حقوقی و یا سیاسی تجریدی فرو کاسته نمی‌شود. از نگاه جامعه‌شناسی نهاد دولت[1] دارای یک وجه نمادین (symbolique Symbolic /) است که به تخیل اجتماعی درباره آن و نگاه و درکی که از این نهاد در میان گروه‌های مردم وجود دارد […]

محمود مسائلی – اصول اخلاق جهانی چیست و معنویت گرایی چه نسبتی با آن دارد؟ این گفتار در چهارچوب وبینارهای انجمن آزادی اندیشه و با همکاری ایران آکادمیا برگزار شده است.

مارال کریمی – در این وبینار مارال کریمی از جمله کتاب خود در رابطه با جنبش سبز را معرفی می‌کند. در این کتاب تحقیقی وی به تحلیل انتقادی گفتمان سیاسی رهبران جنبش سبز از منظر تئوریهای هابرماس می پردازد و سپس با تحلیل مشابه از وعده های انقلابی آیت اللّاه خمینی این جنبش را در […]

کاظم کردوانی – این گفتار در چهارچوب وبینارهای انجمن آزادی اندیشه و با همکاری ایران آکادمیا برگزار شده است.

مهدی خلجی – تهدیدِ ویروس عالم‌گیرِ کرونا، در یک چشم به هم زدن، چنان جهش عظیمی در نیازها و وابستگی‌های بشر به تکنولوژی دیجیتال پدید آورد که دیگر هیچ یک از جنبه‌های زندگی فردی و اجتماعی را یارای مقاومت در برابر تأثیرهای پیچیده‌ی جهان مجازی نمانده است.اکنون شبحِ تکنولوژی دیجیتال بر فراز زیست‌جهانِ بشری به […]

نیما قاسمی – چهارمین وبینار از مجموعه وبینارهای «دولت و جامعه» در نیم سال اول ۲۰۲۰؛ شرح و معرفی مفهوم «دولت پادگانی» به روایت واضع این اصطلاح، هرولد لاسول به انضمام گزارشی از ورود این مفهوم در فضای رسانه‌ای و روشنفکری ایران این گفتار در چهارچوب وبینارهای انجمن آزادی اندیشه و با همکاری ایران آکادمیا […]

مهرداد درویش پور – سومین وبینار از مجموعه وبینارها با موضوع «دولت و جامعه» در نیم سال اول ۲۰۲۰؛ این گفتار در چهارچوب وبینارهای انجمن آزادی اندیشه و با همکاری ایران آکادمیا برگزار شده است.

دکتر رسول نفیسی – دومین وبینار از مجموعه وبینارهای «دولت و جامعه» در نیم سال اول ۲۰۲۰؛ این گفتار در چهارچوب وبینارهای انجمن آزادی اندیشه و با همکاری ایران آکادمیا برگزار شده است.

امیر کیانپور – اولین وبینار از مجموعه وبینارهای «دولت و جامعه» در نیم سال اول ۲۰۲۰؛ این گفتار در چهارچوب وبینارهای انجمن آزادی اندیشه و با همکاری ایران آکادمیا برگزار شده است.

انجمن آزادی اندیشه کنفرانس «مسئله هویت» را شنبه ۱۴ دسامبر ۲۰۱۹ (۲۳ آذر ۱۳۹۸) در شهر کلن آلمان با سخنرانی علیرضا مناف‌زاده،‌ حسن یوسفی اشکوری و محمدرضا نیکفر برگزار کرد. عنوان سخنرانی علیرضا مناف‌زاده «کتاب‌های درسی تاریخ: پیام آوران صلح یا منادیان کینه و نفرت» بود. مناف‌زاده سخنرانی خود را با پاسخ به این پرسش‌ها آغاز […]

طرح مسئله جامعه مبنای دگرگونی‌هاست، یا دولت؟ شر همواره به دولت برمی‌گردد، خیر به جامعه؟ اصولا رابطه دولت و جامعه در ایران معاصر چگونه است؟ در دوره پس از انقلاب چه ویژگی‌هایی دارد و پیشتر چگونه بوده است؟ برخی پرسش‌ها: آیا ما به یک تئوری دولت در ایران رسیده‌ایم؟ آیا گامی فراتر گذاشته‌ایم از ایده‌هایی […]

سعید پیوندی – پنجمین وبینار از مجموعه وبینارهای «ملیت و هویت ملی» در نیم سال دوم ۲۰۱۹؛ این گفتار در چهارچوب وبینارهای ماهانه انجمن آزادی اندیشه و با همکاری ایران آکادمیا صورت گرفته‌ است. این وبینارها بطور ثابت آخرین یکشنبه هر ماه میلادی برگزار می‌شوند.

جریان نواندیشی و نوگرایی در جهان اسلام، با تکیه بر میراث معتزله، کوشیده است تا قرائت خود از متن را بر پایه خوانش جدید و با تکیه بر دستاورد‌های علوم اجتماعی و انسانی بنا کند. اگر چه حوزه‌های پژوهشی از مفهوم “کلام جدید” برای تحلیل و فهم این جریان استفاده می‌کنند اما با توجه به […]

نام‌ خانم دکتر «ژاله آموزگار یگانه» درمیان پیش کسوتان حوزه ایران پژوهشی، فرهنگ و زبان باستانی، نامی دیرآشناست.  ایران‌پژوهان و محققان حوزة فرهنگ و زبان‌های باستانی ایران و اسطوره‌شناسی، او را پیشاهنگ در مطالعات ایران باستان، به‌ویژه بازشناسایی متون پهلوی و اساطیر ایرانی و ادبیات زرتشتی می‌دانند و بر این باورند که آثار و پژوهش‌های […]

چکیده از اواخر قرن نوزدهم میلادی، با وجود چند‌ فرهنگی و چند زبانی بودن ترکیب جمعیتی ایران، ناسیونالیسم فارس  به سان ایدئولوژی دولت عمل کرده است. روشنفکران فارس مجموعه‌ای از استنادات تاریخی و فرهنگی را صورتبندی کردند که آنها را قادر ساخت تا زبان و هویت فارسی را همچون هویتی ازلی و فرا‌گیر برای همه […]

مقدمه داریوش شایگان در واپسین روزهای زندگی‌اش نکته‌ای را بیان داشت که فهم آن بی ارتباط با نوشته حاضر نیست: “باید اعتراف کنم شرمنده‌ام که نسل ما گند زد.” این گفته صرفاً رویکردی انتقادی به مواضع فرهنگی گذشته او و همکیشان هویت اندیشش چون احمد فردید، سید حسین نصر یا احسان نراقی نیست. او در […]

چکیده بدن زن به‌خصوص از دهه ۱۹۳۰ و آغاز پروژه مدرنیزاسیون، همواره در پیش‌زمینه فرایند ملت‌سازی در ایران حضور داشته است. پروژه مذکور، کشف حجاب و تطبیق با پوشش غربی را عاملی تعیین‌کننده در تقویت هویت ملی ایرانی می‌دانست، تا از این طریق در برابر هویت دینی نیز قد علم کند. پس از انقلاب ۱۳۵۷ […]

درآمد از موضوعات مهم و محوری در مبحث ملیت و ملت و هویت ملی، ارتباط و یا پیوند پدیده دیرپای دین با این مفاهیم جدید است. به ویژه تعیین نسبت اسلام با ملیت در جهان اسلام (جهان عرب و خاورمیانه عربی) و اسلام شیعی در ایران متأخر موضوعی است مهم و اساسی. پرسش اساسی این […]

ورودی بحث بسیاری از پژوهش‌های سال‌های اخیر پیرامون هویت جمعی در ایران، به‌ویژه در میان جوانان، به موضوع بحران هویتی اشاره می‌کنند. چرایی، چند و چون و دامنه این بحران موضوع بحث‌های فراوانی در نوشته‌های دانشگاهی است. به نظر می‌رسد بحران هویتی از جمله به نوع رابطه و همزیستی هویت‌های گوناگون جمعی (ملی، دینی، قومی، […]

 ایمان گنجی: موضوع کیستی و هویت از آستانه عصر جدید در ایران مطرح بوده است. شما اخیراً در یادداشتی با عنوان «هویت و تصاحب» دوباره به آن پرداختید و همان ابتدا تأکید کردید که بحث دراین‌باره به خاطر شرایط ویژه کنونی «انتزاعی نیست». طرح موضوع در حال حاضر چه تفاوتی با بحث‌های گذشته دارد و […]

                        پیش از هر چیز بهتر است به پرسشی دربارة تعریف هویت ملی و رابطة آن با سایر هویت‌های جمعی بپردازیم. آیا در کار شما به تعریف خاصی از هویت ملی اشاره شده است؟                         شاید ضروری باشد اول چند مفهوم اساسی را در ارتباط با این موضوع با مراجعه به منابع معتبرِعلمی تعریف کنم. […]

دکتر محمود مسائلی – چهارمین وبینار از مجموعه وبینارهای «ملیت و هویت ملی» در نیم سال دوم ۲۰۱۹؛ این گفتار در چهارچوب وبینارهای ماهانه انجمن آزادی اندیشه و با همکاری ایران آکادمیا صورت گرفته‌ است. این وبینارها بطور ثابت آخرین یکشنبه هر ماه میلادی برگزار می‌شوند.

گفتگوی بهداد بردبار با دکتر احمد محمدپور و دکتر کمال سلیمانی – سومین وبینار از مجموعه وبینارهای «ملیت و هویت ملی» در نیم سال دوم ۲۰۱۹؛ این گفتار در چهارچوب وبینارهای ماهانه انجمن آزادی اندیشه و با همکاری ایران آکادمیا صورت گرفته‌ است. این وبینارها بطور ثابت آخرین یکشنبه هر ماه میلادی برگزار می‌شوند. در […]

علیرضا مناف زاده – دومین وبینار از مجموعه وبینارها با موضوع «ملیت و هویت ملی» در نیم سال دوم ۲۰۱۹؛ این گفتار در چهارچوب وبینارهای ماهانه انجمن آزادی اندیشه و با همکاری ایران آکادمیا صورت گرفته‌ است. این وبینارها بطور ثابت آخرین یکشنبه هر ماه میلادی برگزار می‌شوند.

علیرضا مناف زاده – اولین وبینار از مجموعه وبینارها با موضوع «ملیت و هویت ملی» در نیم سال دوم ۲۰۱۹؛ این گفتار در چهارچوب وبینارهای ماهانه انجمن آزادی اندیشه و با همکاری ایران آکادمیا صورت گرفته‌ است. این وبینارها بطور ثابت آخرین یکشنبه هر ماه میلادی برگزار می‌شوند.

دوستان و یاران همیشگی انجمن و نشریه آزادی اندیشه، پس از برگزاری مجمع عمومی انجمن و انتخاب اعضای جدید هیئت مدیره آن در ماه آوریل سال ۲۰۱۹، دوره جدید نشریه آزادی اندیشه فعالیت خود را آغاز کرده است. طبق مصوبه هیئت مدیره مشخصات عام نشریه چنین خواهد بود: نشریه زیر نظر شورای تحریریه سه نفر […]

علی اکبر مهدی – دهمین سالگرد جنبش اعتراضی سبز توجه جدیدی را نسبت به این پدیده جلب کرده است. تحلیگران ماهیت، اهمیت، موفقیت، شکست، و تداوم این پدیده را مورد ارزیابی قرار داده اند. پس از یک دهه از وقایعی که در عمل و نظر درباره این جریان شکل گرفت ضرورت دارد که یک بازنگری […]

آزادی اندیشه: کتاب «حیرت یک زن مسلمان: در ارث، ازدواج، و همجنسگرائی» که در زیر معرفی می‌شود، نوشته‌ای است از پژوهشگرِ سرشناس تونسی، الفه یوسف. این کتاب در اصل به زبان عربی نوشته شده است. معرفی و نقد حاضر را زیبا میر حسینی بر مبنای ترجمۀ انگلیسی این کتاب و به همان زبان نوشته است […]

درآمد: عشق و عاشقی معمولاً یادآور روزگار جوانی است. اما نوجوانی و جوانی نسل من در میانه جنگ و دوران پس از جنگ سپری شد. در آن زمان به‌نوعی عادت کرده بودیم به کمبود همه چیز از جمله عشق‌های نوجوانانه. به همین سبب عشق‌های زمان ما برخلاف امروز، «کالایی کمیاب» محسوب می‌شد و اگر خوش‌شانس […]

آزادی اندیشه: در این بزرگداشت الهام ملک‌زاده نخست به بررسی کارنامه‌ی منصوره اتحادیه می‌پردازد و سپس متنِ گفت‌وگویِ کوتاه با ایشان می‌آید. هر جامعه ای احتیاج به دانستن تاریخ دارد تا ارتباطش را با گذشته خود و با سایر جوامع و فرهنگ‌ها بشناسد. ازاین‌جهت باید گفت که تاریخ کاربرد بااهمیتی دارد  (منصوره اتحادیه) منصوره اتحادیه […]

در ایران، مانند بسیاری از گستره‌های دیگر جهان، خواست حقوق برابر برای زنان، حضور پویای زنان در اجتماع و جنبش‌های اجتماعی، شکل‌گیری جنبش‌های زنان، و زندگی کردنِ روزانه‌ی ارزش‌ها و باورهای زنانه، در اواخر قرن نوزده و اوایل قرن بیستم میلادی شکل گرفت؛ و این‌همه در پیِ ورود مدرنیته و فرآیند جای‌گیرشدنِ دستاوردهای آن، از […]

مقدمه بررسی اجمالی عملکرد چهل سالۀ جمهوری اسلامی در نظام آموزشی در ایران، دست آوردها وچالش‌های حاصله از آن هدف اولیه این نوشته است. در بخش دوم سه موضوع به‌طور خلاصه مورد بررسی قرار می‌گیرد: بهبود وضعیت معیشتی آموزگاران، توسعه و تجهیز مدارس و برنامه کلان و کوتاه مدت آموزشی برای آینده کشور. گسترش و […]

در چند دهه گذشته حضور زنان در ورزش های به طور سنتی مردانه در دنیا افزایش یافته است. با وجود تمام مشکل‌ها ورزشکاران زن ایرانی نیز در این سال‌ها  اراده خود را برای ورود و حضور در ورزش‌های به اصطلاح مردانه نشان داده‌اند. حضور پررنگ زنان در ورزش موضوع هویت جنسی و جنسیت و سکسوالیته […]

در این مقاله به مطالبات مشترک جنبش فمینیستی و جنبش دگرباشان ایران، ارتباط این دو جنبش با یکدیگر و همین طور تأثیر جهانی‌ شدن بر درک ایرانیان از سکسوالیته می‌پردازم و نشان می‌دهم در گفتمان مسلط در جنبش فمینیستی ایران، جنس و جنسیت در دوگانه زن و مرد و با نگاهی همان‌جنسیتی‌هنجار بحث شده و […]

 درنتیجه‌ی جنبش‌های اسلامی در اواخر قرن بیستم و ظهور بنیادگرایی در نقاط مختلف جهان اسلام، فمینیست‌ها مذهب گرایان را پایه‌ی اصلی برای کنترل اجتماعی زنان می‌دانند. در مورد ایران، استدلال می‌کنند که ایدئولوژی‌های مذهبی حکومت اسلامی پس از سال ۱۳۵۷ با مواضع محافظه‌کارانه و بیشتر پدرسالارانه درمورد زنان و خانواده، و اعمال قوانین اجباری نوع […]

در تمام سال‌های دانشگاه، در دانشکده فنی فقط سه نفر از اساتید زن بودند. یکی استاد روش تحقیق علمی، استاد تنظیم خانواده و استاد یکی از دروس تخصصی. در صورتی که تعداد ما دانشجویان زن، نزدیک به نیمی از کل دانشجویان دانشکده بود. در سطوح اداری به‌جز تقریباً هشتاد درصد کارمندان که از زنان بودند، […]

طرح بحث یکی از جنبه‌های مهم دگرگونی‌های ژرف جامعة ایران در چهاردهه گذشته، دگرگونی چشمگیر در الگوی روابط جنسی و خانواده است. چنین دگرگونی هایی در سایر کشورهای دنیا نیز به‌وقوع پیوسته است و پژوهش های دانشگاهی مهمی هم پیرامون این موضوع وجود دارد. انقلاب جنسی سال‌های دهه 1960 در کشورهای توسعه یافته اروپا و […]

در کتاب «همجنس‌گرایی در ادبیات عربی» فردریک لاگرانژ دسته‌بندی‌های زیر را درباره‌‌ی حضور جنسیت‌های  گوناگون و شخصیت‌های هم‌جنس‌گرای مرد در ادبیات عربی ارائه می‌دهد: «یکی از جوانب معمول جامعه سنتی، محکوم‌کردن یا ساده‌انگاری است که … یک شخصیت هم‌جنس‌گرا، چه شخصیت مرکزی یا فرعی، اغلب به عنوان فردی خنثی که دچار مرض و بیماری است، […]

چکیده این سخن بسیار رایج است که زنان اهل کار کردن نیستند و به‌محض ازدواج کردن یا بچه‌دار شدن کار را رها می‌کنند و همین ادله‌ای اصلی است که بیشتر کاستی‌های تحصیلی و شغلی یا کمبود موقعیت‌های شغلی را برای زنان توضیح می‌دهد. این مقاله به دنبال یافتن دلایلی است که چرا زنان به‌راستی بعد […]

فشرده: فمینیسم در سنت فلسفه سیاسی یعنی بررسی و نقد این پدیده از زاویه‌ی اخلاقی‌ و هنجاری در جامعه‌ی انسانی‌. به‌عبارت‌دیگر فلسفه‌ی سیاسی تنها به امر سیاسی از زاویه‌ی قدرت نمی‌نگرد، بلکه به مؤلفه‌های اجتماعی و اخلاقی‌ آن نیز می‌پردازد. هدف این نوشته این است که موضوع فمینیسم را به‌‌شیوه‌ای نظام‌مند در چارچوب یک فلسفه […]

مقدمه‌ وضعیت و حقوق زنان در ایران مدرن و به‌ تبع آن سیر جنبش فمینیستی و حرکت های زنان ایرانی، متناقض و پیچیده به نظر می‌رسد. برای نمونه، چطور زنان ایرانی توانسته‌اند تحت حاکمیت روحانیت اسلام‌گرای محافظه‌کار، که جدایی جنسیتی و بسیاری شکل‌های افراطی تبعیض‌های حقوقی و عملّی را علیه زنان، اِعمال کرده است، چنین […]

مردم به اشکال گوناگونی در برابر جنگ و تبعیض و به حاشیه رانده شدن مقاومت می‌کنند. شیوه مقاومت این زن، ماتیک قرمزش بود. زینب سلبی، در گزارش از جنگ بوسنی ۹۵- ۱۹۹۲ جنگ جهانی اول با شکست سهمناک آلمان پایان یافت. به‌دنبال این شکست در ۱۹۱۹-۱۹۱۸ در این کشور انقلابی به وقوع پیوست که منجر […]

نیما قاسمی – در پی مبحث وبینار گذشته «روش شناسی خشونت سیاسی»، در این وبینار نیما قاسمی به ارائه بحث «روشنفکری و خشونت» می‌پردازد: روشنفکران به منزله‌ی یک گروه اجتماعی، مانند هر گروه اجتماعی دیگری، سوابقی کم و بیش قابل تحقیق از خود به جا گذاشته‌اند و در نتیجه، فی‌المثل، رابطه‌ی روشنفکران جامعه‌ی ما، با […]

رضا کاظم زاده – بسترهای فرهنگی اجتماعی خشونت در ایران – در این وبینار رضا کاظم‌زاده به ارائه بحث در رابطه با آخرین کتاب خود می‌پردازد و سپس به پرسشهای شما پاسخ خواهد داد. کتاب «روان شناسی خشونت سیاسی» متشکل از پنج بخش با مباحثی چون «روان‌شناسی خشونت»، «خشونت دینی»، «شکنجه و اعتراف»، «تمامیت خواهی» […]

امید منتظری – در این گفتار از خلال دو متن، “اخلاق صغیر” تئودور آدرنو و “نوشتن فاجعه” موریس بلانشو، بار دیگر این پرسش را پیش میکشم که چرا اندیشه سیاسی نتوانست فاجعه را پیشبینی و یا از آن جلوگیری کند؟ نتایج این ناتوانی و شکست بر تفکر چه بود؟حال پس از شکست، چگونه می توان […]

ایمان گنجی – در این وبینار به روند شکل‌گیری ملی‌گرایی و انتقال آن به غرب آسیا و شمال آفریقا می‌پردازیم و خواهیم پرسید: چگونه جنبش‌های ناسیونالیستی بدن‌های جمعی مورد نظرشان را تخیل و مفهوم‌پردازی می‌کنند، و چه سازوکارهایی برای شکل‌دادن به آن بدن جمعی به راه می‌افتند؟ این گفتار در چهارچوب وبینارهای ماهانه انجمن آزادی […]

حسن یوسفی اشکوری – این گفتار در چهارچوب وبینارهای ماهانه انجمن آزادی اندیشه و با همکاری ایران آکادمیا صورت گرفته‌ است. این وبینارها بطور ثابت آخرین یکشنبه هر ماه میلادی برگزار می‌شوند. به علاقمندان مطالعه مقاله سخنران در همین رابطه را که در وبسایت زمانه منتشر شده است توصیه می‌کنیمhttps://www.radiozamaneh.com/411515

دکتر مهرداد درویش‌پورو پروفسور چارلز وستین – معرفی کتاب مهاجرت، همپیوستگی و تبعیض قومی و «نژادی» – چشم انداز جامعه چند فرهنگی سوند؛ این گفتار در چهارچوب وبینارهای ماهانه انجمن آزادی اندیشه و با همکاری ایران آکادمیا صورت گرفته‌ است. این وبینارها بطور ثابت آخرین یکشنبه هر ماه میلادی برگزار می‌شوند. لینک مقالات مرتبط و […]

مهرزاد بروجردی – این کتاب حاصل یک تلاش ۱۴ ساله است. با انقلاب ۱۳۵۷ نسلی از روحانیان بر تخت قدرت تکیه زد که هیچ تجربه کشورداری از سر نگذرانیده بود؛ نه از طبقه‌های بالای اجتماعی برخاسته بود ونه در همکاری با دستگاه پیشین راه و رسم اهل دولت آموخته بود. چنین رویدادی سازوکار سیاست ایران […]

فراخوان مقاله برای موضوع ویژه هفتمین شماره‌ی نشریه آزادی اندیشه؛ زنان، جنسیت، و سکسوالیته، و نیز برای بخش باز این شماره: ۱ – براساس برنامه مصوب شورای تحریریه نشریه‌ی انجمن (آزادی اندیشه) موضوعِ ویژه‌ی شماره۷  نشریه به مباحث و پژوهش های مربوط به زنان، جنسیت، و سکسوالیته اختصاص یافته است. ۲ – در پایین محورهای […]

آزادی اندیشه: به دنبال نخستین نشستِ عمومیِ «انجمن» در سال جاری «به مناسبت 500 سالگی رفرماسیون» (در تاریخ 23 سپتامبر 1396 برابر با یکم مهرماه 1397)، دومین نشستِ عمومیِ انجمن باعنوانِ « تأملی بر اعتراض‌های اجتماعی اخیر ایران: از دی‌ماه 96 تا دختران خیابان انقلاب» در تاریخ 27 آوریل 2018 برابر با 7 اردیبهشت 1397 […]

احمد کسروی روز هشتم مهرماه 1269 خورشیدی (1890 میلادی) در محلۀ هُکماوار (یا حُکم‌آباد) تبریز در خانواده‌ای پارسا و پرهیزگار چشم به جهان گشود و روز دوشنبه بیستم اسفند ماه 1324 به دست گروهی مسلمانِ متعصب در کاخ دادگستری تهران کشته شد. در آن روز بلیغ، بازپرسِ شعبۀ 7 دادسرای تهران، کسروی را برای بازپرسیِ […]

کمتر مبارزه‌ای ارزشمندتر از آنی است که هنجارهای مشترک‌نامیده‌شده را، با پرسش از زندگی‌هایی که از چارچوب این هنجارها بیرون افتاده‌اند، به چالش بکشد. (باتلر در: باتلر، گامبتی، سابسای، ۲۰۱۶، ۲۱) ساده‌ترین پرسشی که در مواجهه با هر جنبش اجتماعی از جمله اعتراضات دی ماه، پدیده‌ی «دختران خیابان انقلاب» یا هر پدیده‌ی اعتراضی دیگری به […]

پیشگفتار چپ مسلمان کیست و اهمیت آن در ایران معاصر چیست؟ ضرورت وارسی و نقد ماهیت، پیشینه و جایگاه چپ مسلمان در ایران امروز را در سه محور زیر میتوان خلاصه کرد: نخست، هژمونی گفتمان نو لیبرالیسم موجب شده است تا نو لیبرالیسم ایرانی‌، در هر دو شکل سکولار و اسلام گرا، همنوا با جریان […]

رابطه فاشیسم و مذهب رابطه پیچیده‌ای است – مملو از ناسازگاری و تعارض. در اروپای میان دو جنگ سه نوع نهاد مذهبی با نیروهای فاشیستی در ارتباط بودند: کلیسای مقدس (واتیکان)، کلیساهای ملی (ارتدکس، پروتستان، و کاتولیک) و جنبشهای مذهبی (ب.م. جنبش عمل کاتولیک، جنبش عمل فرانسوی، و جنبش مسیحیان آلمانی). درحالی که پژوهش‌های فراوانی […]

درآمد حول موضوع اصلاح (رفرم) و یا امتناع اصلاح در دین اسلام و یا در چگونگی و چرایی اصلاح دینی در ذهن و ادب اسلامی معاصر، موضوعات و مسائل مهم و فراوانی وجود دارد که پیرامون آنها می توان (و می باید) سخن گفت ولی در این نوشتار می کوشم به اهم آنها بپردازم و […]

هدف این نوشتهٴ فشرده پیش نهادن مفهوم‌های جای‌سپاری (Umsetzung / Transposition)، بازتصرف  (Umbestzung / Re-occupation) و همچنین تصرف (Besetzung / Occupation) با اتکا بر بحث هانس بلومنبرگ درباره حقانیت عصرجدید است، بدانسان که بتوانیم از آنها در تحلیل موقعیت ایرانی خود بهره گیریم. بحث ابتدا با نظر به جنبش اصلاح‌گری دینی قرن شانزدهم در اروپا […]

به رفرماسیون بسیاری از چشم انداز ماکس وبر نگریسته‌اند. کتاب وبر دربارۀ رابطۀ پروتستانتیسم و سرمایه داری اثری کلاسیک در جامعه شناسی بشمار می آید و در آن هیأت بر ذهن بسیاری تأثیر گذاشته است. شیفتگان علوم اجتماعی، روشنفکران دینی و کنشگران اجتماعی و سیاسی بیش از دیگران از آن متأثر شده‌اند. کتاب وبر به […]

اگر سال‌های دهه  1370 را دوران شکوفایی و رشد جریان روشنفکری دینی در ایران بدانیم از اواخر دهه 1380 دوران کم رنگ شدن، افول و کسوف این جریان آغاز شد. اندیشیدن در باره این گروه از روشنفکران و چون‌وچرا در بابِ فراز و فرود آن، پرداختن به بخشی از تاریخ اندیشه و جنبش‌های اجتماعی ایران […]

محسن نکومنش – یک‌بار دیگر، «از هرات تا تهران»؛ مروری بر رابطه امروز ایرانیان و افغانستانی‌ها این گفتار در چهارچوب وبینارهای ماهانه انجمن آزادی اندیشه و با همکاری ایران آکادمیا صورت می گیرد. این وبینارها بطور ثابت آخرین یکشنبه هر ماه میلادی برگزار می شوند.

دکتر خاطره شیبانی – بخش نخست، سینمای قبل از انقلاب «اگر زنان در سینما فعالیت نمی کردند آیا سینمای ایران باز هم به حیات خویش ادامه می داد؟ آیا زنان تنها به صرف هنرپیشه بودن و بازی جلوی دوربین در تاریخ سینمای ایران اهمیت داشته اند یا جایگاهشان و اهمیتشان ورای بازی جلوی دوربین هست؟ […]

  تأملی براعتراضهای اجتماعیِ اخیر در ایران: از دیماه ۹۶ تا دختران خیابان انقلاب دانشگاه هومبولت / برلین/ آوریل ۲۰۱۸ – انجمن آزادی اندیشه «وقایع سیاسی در ایران شتابی فزاینده گرفته. جمهوری اسلامی با انباشتی از بحران‌ها اجتماعی، سیاسی، اقتصادی، منطقه‌ای و اکولوژیک مواجه است. همزمان ناتوانی دولت از کنترل اوضاع، ناتوانی اپوزیسیون از تغییر […]

نظریه‌ها و ارزیابی‌ها درباره‌ی انقلاب عوض شده‌اند. پرسش‌های تازه‌ای سربرآورده‌اند. نسل جوان ارزیابی دیگری از کارکردهای نسل انقلاب دارد و این فقط به گسست در حافظه‌ی تاریخی برنمی‌گردد. مباحث این جلسه بر ویژگی‌هایِ انقلاب و دگرگون شدن نظریه‌ها درباره‌ی آن و ارزیابی‌ها از آن متمرکز است. هدف این چندوچون طرح معضل‌های فکری کنونی است که […]

گفتگوی زنده حسن فرشتیان با حسن یوسفی اشکوری همراه با پرسش و پاسخ انتشار چند قطعه از فیلم اجلاس مجلس خبرگان رهبری در چهاردهم خرداد ۱۳۶۸ و چگونگی برکشیدن رهبر دوم جمهوری اسلامی یعنی آیت الله سید علی خامنه، فصل تازه و مهمی را در اوراق تاریخ جمهوری اسلامی و ماهیت ایدئولوژیک و سیاسی حکومت […]

این گفتار در چهارچوب وبینارهای ماهانه انجمن آزادی اندیشه و با همکاری ایران آکادمیا صورت می گیرد. این وبینارها بطور ثابت آخرین یکشنبه هر ماه میلادی برگزار می شوند.

گفتگوی مهدی جامی، شهزاده سمرقندی و رسول محمدی این گفتار در چهارچوب وبینارهای ماهانه انجمن آزادی اندیشه و با همکاری ایران آکادمیا صورت می گیرد. این وبینارها بطور ثابت آخرین یکشنبه هر ماه میلادی برگزار می شوند.

هر انقلابی، ویژگی، شکل و پی‌آمدهای ِخود دارد (انگلستان، امریکا، فرانسه). همیشه نیز همراه بوده است با دگرگونی‎‌ بنیادین در زندگی روزمره و شوربختانه خونریزی ِ بسیار. انقلاب روسیه نیز استثناء نیست. نارضایتی و خشم سبب شد تا ساختار سیاسی، اقتصادی و فرهنگی به تمامی فرو ریزد. در روسیه، از سر ِشتاب ِ سقوط یکه‌سالاری […]

صد سال ازآنچه به انقلاب اکتبر 1917 مشهور است،‌ می‌گذرد. انقلاب، قبل از اکتبر شروع شده بود و در واقع 8 ماه قبل یعنی در ماه فوریه  1917 به استبداد تزار پایان داده و یک‌دولت موقت با نخست‌وزیری الکساندر کرنسکی، از حزب سوسیال روسیونرها معروف به «اس‌آرها»، روی کار آورده بود. اما سقوط تزاریسم با […]

اگوست ۱۹۱۷ جنگ جهانی‌ اول آغاز و ارتش روسیۀ تزاری با ایمان به پیروزی، وارد جنگ می‌‌شود.  ولی‌ شکست پی شکست، موقعیت رژیم را متزلزل می‌کند. تا فوریه ۱۹۱۷ حدود ۸ میلیون سرباز جان خود را از دست می‌دهند. این کشتارها، گرسنگی و فقر، زنان پتروگراد را علیه تزار به خیابان می‌کشاند. آنها خواهان برکناری […]

تاریخ دو بار تکرار می‌شود، یک‌بار تراژدی و بار دوم کمدی.  سوم آوریل 1917 لنین از بالای زره‌پوش تراژدی روسیه را با شعار “زنده‌باد انقلاب سوسیالیستی” آغاز کرد. 74 سال بعد، در 19 اوت  1991 بوریس یلتسین از بالای زره پوش کمدی مرگ آن را اعلام کرد. هدف: هدف نگارنده در این مقاله مطالعه و […]

کسانی که سلطه‌ی سرمایه‌ را در جهان نمی‌بینند و آنهایی که از شرایط فعلی راضی هستند ــ و نیز آنهایی که سرنوشت محتوم جهان را در همین فاجعه‌ی موجود انسانی می‌بینند ولی امیدی به بهبود آن ندارند ــ بهتر است خود را درگیر بحث در باره‌ی انقلاب اکتبر و درس‌های آن هم نکنند. آنهایی که […]

درآمد یکی از پردامنه‌دارترین موضوع‌هایی که می‌توان در این صدسالگی انقلاب اکتبر به آن پرداخت، موضوع روشنفکران است. با ده‌ها سرواژه: از نگاهِ حزب کمونیست شوروی و زمام‌داران و نظریه‌پردازان آن به روشنفکران و نوعِ رفتاری که در این پهنه پیشه‌کردند (چه  در جمهوری‌های شوروی و چه در کشورهای دیگر)؛ و همچنین «حزب‌های برادر» (با […]

کاظم کردوانی، جامعه‌شناس آتش سوزی و فروریختن ساختمان پلاسکو به علتهای گوناگون و در پیِ آن دست به دست دادن عاملهای مختلفِ تاریخی، اجتماعی، فرهنگی و روانی به یکباره به نمادی تبدیل شد که از خود این رویداد بسیار فراتر رفت و چیزهایی را به نمایش گذاشت که جداجدا، و به چشم بسیاری بی ارتباط […]

انجمن آزادی اندیشه شنبه ۲۳ سپتامبر، به مناسبت پانصدمین سالگرد خیزش اعتراضی مارتین لوتر، جلسه‌ای با عنوان «دین‌پیرایی در جهان مسیحی و تأثیر آن بر ما» در شهر کلن آلمان برگزار کرد. این جلسه با توضیح مختصری در مورد تاریخ جنبش اعتراضی لوتر و همراهان و سرانجام و تأثیر رفورماسیون آغاز شد. پس از آن محمدرضا […]

موضوع: فراخوان مقاله برای موضوع ویژه‌ی ششمین شماره‌ی نشریه آزادی اندیشه و بخشِ باز نشریه 1 – براساس برنامه مصوب شورای تحریریه نشریه‌ی انجمن (آزادی اندیشه) موضوعِ ویژه‌ی شماره 6 نشریه به‌مناسبت پانصد سالگی رفرماسیون به این جنبش اختصاص یافته است. طبعاً به اسلام و جهان اسلام و ایران توجه‌ی ویژه‌ای داریم. 2 – در […]

موضوع: فراخوان مقاله برای موضوع ویژه‌ی پنجمین شماره‌ی نشریه آزادی اندیشه و بخشِ باز نشریه ۱ – بر اساس برنامه مصوب شورای تحریریه نشریه‌ی انجمن (آزادی اندیشه) موضوعِ ویژه‌ی شماره ۵ نشریه به‌مناسبت صدمین سالگرد انقلاب اکتبر، به تأثیر آن انقلاب بر روند جهان و اندیشه سیاسی و اجتماعی اختصاص یافته است. طبعاً به ایران […]

پنل «چشم‌انداز علوم انسانی در ایران» در یازدهمین کنفرانس ایران شناسی در وین جلسه آخر کنفرانس همزمان با هیچ جلسه‌ای دیگری نبود و در ضمن به زبان فارسی برگزار می‌شد.حسن یوسفی اشکوری در مبحث دین علمی و علم دینی از جمله در انتقاد به دیدگاه آیت الله جوادی آملی، که از علم اسلامی سخن می‌گوید […]

گفتگو با مهدی خلجی – بخش اول جامعه کنونی ایران با مجموعه‌ای از بحران‌ها دست و پنجه نرم می‌کند. برخی از این بحران‌ها زاده شرایط داخلی و شماری دیگر جهانی‌اند. دور از واقعیت نیست که بگوییم در ایرانِ امروز «خیر عمومی» و سعادت اجتماعی در خطر است و بسیاری از مردم فارغ از طبقه و […]

کلیدِ خوانشِ این مطلب: ”معنای شهر و شهروندی، حقوق شهروندی، امنیتِ جانی و مالی و معنویِ شهروندی” و نگاهِ کوتاهی به وضعیتِ کنونیِ شهرِ تهران و جایگاه ساکنانان شهر در علومِ معماری و شهر سازی، شهر همچون یک‌واقعیتِ بسیار پیچیده‌ی اجتماعی، ارگانیک و انسانی، ابتدا شناسایی، سپس تجزیه و تحلیل و  بعد تعریف می‌شود. بنابراین، […]

روز پنچشنبه سی دی ماه ۱۳۹۵ساختمان پلاسکو پس از یک آتش‌سوزی چند ساعته به‌طور کامل فرو ریخت. پلاسکو در وسط شهر تهران یک مرکز خریدِ هر چند کم و بیش از یاد رفته، یک‌مرکز تولید کارگاهی، نماد مدرنیته و تجلی‌گر شروع نوسازی شتابناک جامعه در دهۀ چهل بود. پلاسکو همچنین مقری برای فعالیت‌های تجاری و […]

فاجعه آتش‌سوزی ساختمان پلاسکو در تاریخ ۳۰ دی ۱۳۹۵ در حد یک خبر تأثرانگیز نماند و بحث‌هایی را برانگیخت. مقاله‌هایی که منتشر شدند، مضمون‌های مختلفی داشتند: تاریخچه پلاسکو و اعدام کسی که این نخستین برج تهران به ابتکار او ساخته شد، فساد شهرداری، بی‌توجهی عمومی دولت به زیست شهری، بی‌دفاع بودن تهران در برابر سانحه‌های […]

درآمد: گاه رویدادی، به‌علت‌های گوناگون و در پیِ دست‌به‌دست دادن عامل‌های مختلفِ تاریخی و اجتماعی و فرهنگی و روانی،  به‌یک‌باره در کشوری تبدیل می‌شود به نمادی که از خود آن رویداد بسیار فراتر می‌رود. و چیزهایی را به نمایش می‌گذارد که جداجدا، و به‌چشم بسیاری بی‌ارتباط باهم، در جامعه یا زیرِ پوستِ جامعه به‌شکل نهان […]

اندیشه آزادی: خانم وسمقی، کتاب شما درباره‌ی تجربه‌ی نخستین شورای شهر تهران به‌نام «حتما راهی هست» را خوانده‌ام. شما به‌عنوان نخستین سخن‌گوی شورا این تجربه را شرح می‌دهید. کتاب خیلی خوبی است. پرسش‌هایی در ذهن من وجود دارد. با این پرسش شروع می‌کنم که هنگام انتخابات اولین شورای شهر، فهرست اصلاح‌طلبان چگونه شکل گرفت؟ صدیقه […]

شرح حال «ساختمان پلاسکو» با زندگیِ  نسل‌هایی از  ایرانیان که همعصر آن بوده‌اند، بی‌شباهت نیست. نسلی از طبقه متوسط شهری، با انقلاب، ارزش‌هایی را که با آن بزرگ شده بودند، رها کردند و به آن بی‌توجه ماندند و اینک دهه‌ها بعد و تنها هنگامی که ارزش‌های گذشته‌شان را از دست رفته و نابود شده یافتند […]

گفتگو با اصغر شیرازی – بخش اول در بخش اول این وبینار زنده دکتر اصغر شیرازی پژوهش اخیر خود «ایرانیت، ملیت، قومیت» را معرفی کرده و به سیر پیدایش و تحول ملت و ملت گرایی در ایران و گرایش‌های متعارض و متفاوت با آن از نیمه دوم قرن نوزدهم میلادی تا پایان سلطنت رضاشاه بر […]

گفتگوی سعید پیوندی با فرهاد خسروخاور – بخش اول «زندان‌ها در فرانسه. خشونت، رادیکالیزاسیون، انسانیت زدایی. زندانیان و زندانبانان سخن می‌گویند» عنوان کتابی است حاصل پژوهشی چندین ساله توسط دکتر فرهاد خسروخاور در زندانهای فرانسه پیرامون وضعیت زندان و زندانیان بویژه مسلمانان و گروههای جهادگرا که به زبان فرانسوی منتشر شده است. گفتگوی سعید پیوندی […]

گفتگو با داریوش آشوری – بخش اول گفتگو با داریوش آشوری – بخش دوم این گفتار در چهارچوب وبینارهای ماهانه انجمن آزادی اندیشه و با همکاری ایران آکادمیا صورت می گیرد. این وبینارها بطور ثابت آخرین یکشنبه هر ماه میلادی برگزار می شوند.

عمار ملکی آیا در انتخابات ریاست جمهوری سال ۹۶ به غیر از دو گزینه رای دادن به یکی از کاندیداهای تایید صلاحیت شده و رای ندادن (یا بایکوت انتخابات) گزینه دیگری برای «تحول خواهان» وجود دارد؟ آیا ممکن است بتوان با استفاده از فرصت انتخابات در جمهوری اسلامی، یک انتخابات آزاد را شبیه سازی کرد؟ […]

این کتاب تازه‌ترین اثر “کریستیان ژامبه” 67 ساله است، شرق‌شناسِ اسلام پژوه، استاد مدرسه مطالعات عالی سوربن و شاگرد پیشین هانری کربن که پیش از این آثاری را در حوزه فلسفه اسلامی و اسلام شیعی منتشر کرده و امروز صاحب کرسی همین درس در همان مدرسه است. جوانی ژامبه به چپ مائوئیستی گره خورد و […]

مدتی بود که در راهروی دانشکده ادبیات دانشگاه تهران استاد جوانی را میدیدیم با ظاهری آراسته و لبخندی محجوب که به زیبایی چهره‌اش می‌افزود. کتابها و مدارکش را همیشه در کیف چرمی بزرگی به همراه داشت. دانشجویانی که دور و برش می‌پلکیدند به‌زودی خبر آوردند که خانم دکتر هما ناطق استاد تاریخ و تحصیلکرده دانشگاه […]

با درگذشت هما ناطق استاد سابق دانشگاه تهران (۱۳۵۹-۱۳۴۸) و دانشگاه سوربن جدید در پاریس، جامعهی آکادمیک ایران بدون تردید یکی از پژوهشگران برجسته خود در حوزه تاریخ را از دست داد. از او آثار مهمی در زمینهی تاریخ قرن نوزدهم و دوران قاجار برجا مانده است. کارنامه علمی هما ناطق را میتوان به سه […]

«فارسی شکر است»، به قلمِ محمدعلیِ جمال‌زاده، گویا نخستین داستانِ کوتاه به شیوه‌یِ مدرن در زبانِ فارسی ست و نخستین بار در مجله‌یِ کاوه در برلین، به سالِ ۱۹۲۱، نشر شده و سپس در مجموعه‌داستانِ  یکیبودویکینبود جای گرفته است. درونمایه‌یِ داستان مسئله‌یِ برخوردِ زبانی‌ست. جمال‌زاده در «دیباچه»ای که بر کتاب نوشته به نارسایی‌ها و تنگناهایِ […]

دیباچه آنچه در این مجموعه گرد آمده است، پاسخ‌هایی است که جمعی از صاحب نظران موسوم به نواندیشان مسلمان به پرسش کلی نشریه آزادی اندیشه داده اند. پرسش این بود که «جایگاه دین در حکومت: چه رابطه ای میان حکومت (state) و دولت و دین (به طور اخص اسلام) می‌بایست برقرار باشد؟». این پرسش برای […]

امروزه نوشتن «ی» روی خط کرسی با نیم‌فاصله پس از مضاف یا موصوفی که با «ه» خاموش یا ناملفوط پایان می‌گیرند، بیشتر از هر شیوه دیگری جا افتاده است. اگر از این شیوه، مگر گاهی در زنجیره «تتابع اضافات»[3]، نشانی نیست، از آنجاست که نگارنده، شاید به خطا، آن را خلافآمد شیوه طبیعی گفتار مییابد[4] […]

چکیده: در جامعه‌هایی که دین در نهادهای قدرت سیاسی دخالت مستقیم دارد فردیت و سکولاریزاسیون در رابطه‌ی تنگاتنگ با یکدیگر قرار می‌گیرند. در این مقاله نویسندگان بر آنند تا تحولات سینمای ایران را، به ویژه پس از انقلاب ۱۳۵۷را، در ارتباط با مسئله‌ی فردیت و عرفی شدن جامعه مورد مطالعه قرار دهند. تحولات خود این […]

ادموند برک (۱۷۹۷-۱۷۲۹)، سیاستمدار و فیلسوف انگلیسی، دین مسیحیت را میراث کهن و گرانبهای سنت اروپا می‌داند. دلبستگی او به نظم و نظام کهن اروپا با رخداد انقلاب فرانسه نه تنها کم نشد، بلکه او را بیش از پیش به حقانیت دوران گذشته باورمند ساخت. برک پیوندی تنگاتنگ و دوسویه میان دین و سیاست برقرار […]

مقدمه با گذشت سی و هشت سال از پیروزی انقلاب ایران و استقرار حکومت اسلامی بحث و نظریهپردازی در باب ماهیت انقلاب و نقش آن در تغییر و تحولات جامعه ایران همچنان پابرجاست. به میدان آمدن دین در دوران انقلاب و نقش زبان دینی و حضور روحانیت در این انقلاب باعث طرح دوباره رابطه دین […]

چکیده  درهرجامعه ای، ازجمله ایران، روابط افراد با یکدیگرقرار دادی و خاص ا ست. این روابط معمولاً از بستر نیازهای فردی و جمعی برمی‌خیزد و نظام ارزشی آن جامعه (شامل ارزش‌های فرهنگی- دینی، سنتی واخلاقی -اجتماعی، خانوادگی، جنسیتی و…) را شکل می‌دهد. ارزش‌ها بارعاطفی- معنوی دارند ومعمولاً درهنجارها  نمود ظاهری پیدا می‌کنند. درهر جامعه‌ای نظام […]

هدف این نوشته نشان دادن ابعاد بحثی است که در ایران امروز از آن به عنوان بحث سکولاریسم یاد می‌شود. در آن این نکته بازگشوده می‌شود که موضوع سکولاریسم موضوع تئوری جامعی درباره‌ی جامعه و سیاست و فرهنگ ایرانی است. طرح این تئوری بایستی با بازتفسیر و بازنویسی اندیشه‌های کلاسیک درباره جامعه مدرن همراه باشد. […]

فکر تشکیل «انجمن آزادی اندیشه» در فروردین ۱۳۹۲ (آوریل ۲۰۱۳) با فراخوان آقایان محمدرضا نیکفر و حسن یوسفی اشکوری مطرح شد. از آغاز فراخوان تا تأسیس انجمن حدود صد و بیست تن از روشنفکران و پژوهشگران ایر انی مقیم در خارج از کشور داوطلبانه به عضویت انجمن در آمدند. شرط عضویت نیز پژوهشگری و دارای […]

براساس اطلاعیه‌های پیشین هئیت‌مدیره موقت «انجمن»، نخستین مجمع عمومی انجمن در روز یکشنبه ۲۳ آبان ماه ۱۳۹۵ برابر با ۱۳ نوامبر ۲۰۱۶ با شرکت بیش از نصف به اضافه یک اعضای دارای حقِ رأی (اعضایی که حق عضویت خود را تا آن تاریخ پرداخته بودند) به صورت مجازی تشکیل شد. مجمع عمومی با ریاست آقای […]

در سال 1390 خورشیدی کتابی در رسانه­‌های مجازی با عنوان: «حجاب شرعی در عصر پیامبر» به قلم امیرحسین ترکاشوند منتشر شد. این کتاب خیلی زود مورد توجه قرار گرفت و با استقبال پژوهشگران مسلمان و پس از آن شماری از پژوهشگران غیر مذهبی نیز  قرار گرفت و به­زودی خوانندگانی بسیار یافت. من کتاب را در […]

جدیداً مجموعه­ی اسلام‌شناسی دانشگاه بن کتابی منتشرکرده به نام رفتارهای جنسیت زده در کتاب‌های درسی ایران.[1] این کتاب پژوهش تطبیقی به روش تحلیل محتوای کیفی است که بین دو کتاب فارسی پنجم دبستان سال ۱۳۵۴ درمقایسه با فارسی پنجم دبستان سال ۱۳۹۰انجام شده است. خورشید خدابخش رشاد، نویسنده کتاب، سعی کرده از غرض‌ورزی‌های رایج در […]

وقتی خبر انتشار نشریه “آزادی اندیشه” و تشکیل انجمنی به این نام در اینترنت انتشار یافت، در یک کامنت به عنوان “آزادی اندیشه” اعتراض شد. مضمون اعتراض این بود: اندیشه همواره آزاد است، هیچ شخصی یا سیستمی نمی‌تواند کنترل کند که شما چه فکر می‌کنید، پس “آزادی اندیشه” بی‌معناست؛ پس شاید بهتر است گفته شود […]

چکیده: محمد مجتهد شبستری از چهره های تاثیر گذار در حوزه اندیشه دینی است که تلاش کرده است تا با تکیه بر روش­های مدرن و موجود در علوم انسانی و مخصوصا هرمنوتیک راهی برای برون­رفت بحران اندیشه دینی در ایران پس از انقلاب جستجو کند. هسته مرکزی اندیشه شبستری نقد باورهای دینی در حوزه­های رسمی […]

چکیده: در ایران مدرن بسیاری از روشنفکران، که عمدتاً هم در غرب تحصیل کرده بودند، رویکرد فکری خصمانه‌ای نسبت به علوم انسانی اتخاذ کردند و مرتبط و عملی بودن علوم اجتماعی و تفکر عقلانی را به چالش کشیدند، به‌طوری که این رویکرد در ایده «غرب‌زدگی» و فقدان معنا در زندگی مدرن تجلی پیدا کرد. این […]

چکیده: اگر چه از تکوین جریان روشنفکری لائیک بیش از یک قرن می گذرد اما ادبیات موجود در باره این نحله فکری هنوز جایگاه شایسته در پژوهش های مربوط به تحولات جریانات روشنفکری نیافته است که یکی از علل آن را می توان ناهمگونی این جریان دانست. برای فهم بهتر تحولات فکری جریان روشنفکری لائیک […]

چکیده: این مقاله* در دو قسمت ارائه شده است. در قسمت نخست، پس از جست‌وجوی کوتاهی در معناهای «وجدان» در فرهنگ‌های معاصر ایران و چند فرهنگ دوزبانه‌ی قدیم و نظر محمدعلی فروغی در این خصوص، به تاریخچه‌ی پیدایش مفهوم‌های «وجدان» و «آزادی وجدان» اشاره شده است و در بخش آخرِ این قسمت به تحولِ معنایی […]

چکیده: در گفتمان نائینی، به‌ سان ادبیات سایر آزادی‌خواهان مذهبی دوران مشروطه، واژه «آزادی» در مفهوم رهایی از یوغ استبداد به‌کار برده می‌شد. ولی مخالفان مشروطه، این آزادی را به معنای هرج و مرج و بی بندباری تحریف می‌کردند. رهایی از استبداد، دغدغه اولیه نائینی را شکل می‌داد، به‌ همین دلیل، وی واژه «آزادی» را در […]

دیباچه در بافتار کنونی ایران، کسی که بخواهد پرسشِ آزادی‌های فردی و اجتماعی را بدون پرداختن به نظریه‌ی ولایت فقیه پیش ببرد، در خام‌اندیشی از کبوتر سبکبالی که می‌پندارد «پروازش در فضای تهی از هوا بسیار آسانتر می‌باشد»[1]درخواهد گذشت. چون این یک در پرواز آزادانه‌اش از احساس ایستادگیِ هوا به چنین پنداشتی می‌رسد، و آن […]

آزادی اندیشه: پیش از انقلاب هم برخی روشنفکران دینی، اینجا و آنجا از اصطلاحاتی نظیر «اقتصاد توحیدی» یا «اقتصاد اسلامی» و … استفاده میکردند و بعضاً هم مدعی نظریه‌پردازی در این زمینه بودند، اما پس از انقلاب ما با پدیدهای روبه‌رو هستیم که به علت حاکمیت ایدئولوژیک، سایه‌ی سنگین‌اش بر سرنوشت علوم انسانی و اجتماعی […]

چکیده: در این نوشتار دو مفهوم «علمِ دینی» و «دینِ علمی» مورد بحث و مداقّه قرار می‌گیرند. در آغاز از دینِ علمی (موجه سازی گزاره‌های اسلامی با داده‌های علوم تجربی و انسانی) و حامیان و حاملانش در میان متفکران مسلمان معاصر سخن می‌رود و بعد مفهوم علمِ دینی به بحث گذاشته می‌شود. در پی آن […]

دیباچه           نوشته­ی حاضر، در رفت‌و‌آمدش میان نویسنده و ویراستاران نشریه، پرسش‌هایی برانگیخت که انگیزه­ی نوشتن این دیباچه و دست­مایه­ی آن شدند. پیش­نهادهایی هم داشتند که چون ذوقی­اند، ذوق هم می‌تواند آن­ها را نپذیرد. پس از آن­ها که بگذریم، دشواری‌هایِ نخستین خوانندگان را می‌توان به دو دسته تقسیم کرد : بی­پاسخ گذاشتن پرسش‌هایی که به […]

چکیده: در این مقاله به بررسی بیست عامل در جامعه­‌ی ما پرداخته شده است که از نگاهِ این قلم، جنبش سبز بر بستری که این عامل­‌ها فراهم کردند، به وجود آمد. این عامل­‌ها عبارت­‌اند از: حرکت روشنفکران ایران، رشد شهرنشینی، باسواد شدن، تعداد دانشجویان، تعداد دانش‌­آموزان، نقش خانواده در ایران، انتقال فرهنگ طبقه متوسط ایران، […]

۱- پیش‌گفتار در ایران دانشگاه نهاد مستقلی نیست پیش از هرچیز بدین خاطر که اساساً خودِ دانش استقلالی ندارد![1] نهاد دانش در ایران ازجمله به نهاد دین و نهاد سیاست پاسخگو و وابسته است. نخست، به ­خاطر تضادهایی که همواره میان دانشگاه و حوزه بوده است، دانشگاه‌ها رقیبانی جدی برای حوزه‌های علمیه به شمار می‌آیند […]

۱- مقدمه   دراین نوشتار قصد داریم پیدایش وسیرتحول علوم اجتماعیِ درایران و کارکردآن را مورد تأمل و تعمق قرار بدهیم. ببینیم علوم اجتماعی، که درغرب از نیمه ی دوم قرن گذشته شکوفا شده وکاربردهای فراوان پیداکرده است در ایران درچه زمانی و چگونه  مطرح شد. دراین مقاله، میخواهیم نقش نمونه‌ای ازکارشناسان، فلاسفه، دانشمندان، اساتید […]

کاظم کردوانی: اگر موافق باشید بحث­مان را با چگونگی شکل­گیری علوم اجتماعی در غرب شروع کنیم. فرهاد خسروخاور:علوم اجتماعی در غرب مخصوصاً جامعه­‌شناسی‌ در ارتباط با بحران ناشی‌ از جامعه­ صنعتی به­ وجود­ آمد. یعنی‌ جامعه­ صنعتی باعث شد که در ده و شهر و در داخل شهر هم روابط اجتماعی، شغل­ های سنتی‌ همه­ […]

پرسش اول ما در خصوص مختصری از زندگي تحصیلی و کاری حضرت­عالی است. شاپور راسخ: در پرسش اول از زندگانی و تحصیلات و مشاغل علمی و اداری من سئوال کرده بودید به استحضار­تان می­رسانم که در فروردين سال ١٣٠٣ در تهران متولد شدم. تحصیلات دبیرستانی من در مدرسه شرف تهران صورت گرفت و بعد به […]

بحث بر سر اسلامی‌کردن دانشگاه و علوم انسانی در ایران، پیشینه‌ای به درازای عمر جمهوری اسلامی دارد. انقلاب فرهنگی سال 1359 که منجر به بسته‌شدن موقت دانشگاه‌ها شد، برای نخستین بار در ایران بحثی را که کسانی جسته و گریخته در گذشته در سطح نظری به میان کشیده بودند، در بعد سیاسی طرح کرد. انقلاب […]

در ایران علوم انسانی آماج حمله‌های مداوم حکومت دینی است، حکومتی که تبیین هستی انسانی و تصمیم‌گیری درباره آن را حق انحصاری ایدئولوژی خود می‌داند. دانش‌هایی که موضوع‌شان انسان و جامعه و فرهنگ است، ممکن است پایگاه ضعیف آکادمیکی را که هم اکنون دارند، از دست بدهند. درگیری اندیشه‌ورزانه با زمینه‌ این وضعیت و تلاش […]

زندگینامه مختصر من در شهر استانبول به دنیا آمدم و به دلیل مأموریت‌های پدرم از دوازده سالگی در خارج از ایران زندگی کردم. قبل از شروع دوره متوسطه به ایران بازگشتم و چون دیپلم ابتدایی ایران را نداشتم، برای گرفتن تصدیق ششم ابتدایی در امتحانات آزاد شرکت کردم و بعداً وارد دبیرستان شدم. دوران متوسطه […]

[1] پیش از آنکه وارد توضیح و تحلیل وضعیت پرتناقض رشته‌ی مطالعات زنان در ایران امروز بشویم، لازم است ابتدا توضیحات کوتاهی درباره چیستی و چرایی این رشته‌ی نوبنیاد دانشگاهی در سطح بین‌المللی ارائه شود تا بهتر بتوانیم تفاوت‌ها و تشابهات میان آنچه در ایران تحت نام این رشته تدریس می‌شود را با نمونه‌های پیشکسوت […]