تمرکز این مقاله در پی‌جویی معنای آزادی اندیشه بر روی بازگویی و تفسیر نوشته‌ای است از کانت با عنوان «جهت‌یابی در اندیشه به چه معناست؟». این نوشته راهنمایی است برای تفکیک مفهومی میان آزادی اندیشه و آزادی بیان.

دراین نوشتار قصد داریم پیدایش وسیرتحول علوم اجتماعیِ درایران و کارکردآن را مورد تأمل و تعمق قرار بدهیم. ببینیم علوم اجتماعی، که درغرب از نیمه ی دوم قرن گذشته شکوفا شده وکاربردهای فراوان پیداکرده است در ایران درچه زمانی و چگونه مطرح شد.

«دیباچه»‌یِ یکی بود و یکی نبود، در روزگارِ خود، یک مانیفستِ زبانی بود که اهلِ قلم را به سرکشی در برابرِ استبدادِ ادبی فرامی‌خواند. این مانیفست می‌گوید، «همان جوهرِ استبدادِ سیاسیِ ایرانی، که مشهورِ جهان است، در مادّه‌یِ ادبیات نیز دیده می‌شود.» و برایِ رهایی از استبدادِ ادبی چاره را روی آوردن به زبانِ ساده‌یِ گفتاری می‌داند.